Relixión, tradición e política

Aínda que a relixión desde o punto de vista institucional ten a súa política, e a política para moitos se converte nunha relixión, neste caso o titular obedece a certos rozamentos que xurdiron con algúns dos novos alcaldes derivados da distinta cor que adquiriron os concellos da sete antigas capitais do Reino de Galicia en relación coa oferta que se fai todos os anos ao Santísimo Sacramento na catedral de Lugo. En realidade é o eterno problema das dúas Españas, do yin e o yang, de ver as cousas doutra forma, como dixo Ramón de Campoamor:

En este mundo traidor
nada es verdad ni mentira
todo es según el color
del cristal con que se mira.

De xeito que esta maneira diferente do concepto da cousa pública, colleu por sorpresa a moitos dos que forman parte dos chamados partidos vellos, e tamén de institucións vellas, como á xerarquía eclesiástica, que non van acordes cos tempos, que acomodados durante anos nos súas cadeiras sen que se movese nada, créronse que a cousa non ía con eles, e que aos que despectivamente lles chamaban frikis non tiñan máis percorrido que a de reunirse cos seus conxéneres nunha concentración, nun desafiuzamento, nunha manifestación de protesta mostrando unha pancarta.

Pero o PP en lugar de cambiar os seus modos e actitudes, lexislaron para impedir que isto fose a máis, coa crenza errónea de que así os quitaban de diante das súas casas nos escraches ou do Congreso de lso Diputados nas concentracións de protesta.

Ata algúns e algunhas, que ían de sobrados, desafiáronos a participar na política, nun deses ramallazos de prepotencia e soberbia do que se cre o dono exclusivo do cotarro, pensando que o fracaso dos desgarabatados estaba asegurado. Craso erro porque as sucesivas eleccións demostraron que estaban equivocados e que a realidade foi e seguirá sendo outra ben distinta.

O recoñecemento máis castizo desa sorpresa fíxoo a que foi alcaldesa de Valencia, Rita Barberá, que logo de empuñar o bastón de mando durante vinteseis anos, aínda lle parecían poucos e aspiraba a outros catro máis, abrazada a un presunto corrupto, díxolle o que naquel momento lle saíu da alma:

"¡Qué hostia! ¡Qué hostia".

E as que aínda lles quedan, digo eu.

A cada un ao seu

O 13 de xuño, festividade do santo Antonio, constituíronse pola mañá os concellos, e pola tarde en teoría o alcalde de Santiago tiña que desprazarse a Lugo para asistir na Catedral ás vésperas da Ofrenda do Reino de Galicia ao Santísimo Sacramento, pero xa antes de tomar posesión asegurou que non asistiría, de maneira que o simbólico, tradicional e histórico acto quedábase sen oferente.

A verdade é que as circunstancias da falla de tempo non xogaron a favor de tratar o tema con calma tanto por parte dos políticos como dos eclesiásticos que se puxeron nerviosos. Pero nesta ocasión a Igrexa, institución, foi rápida de reflexos e dixo "haberá Ofrenda, con ou sen alcaldes", como debe ser, e botou man da política invitando á alcaldesa de Mondoñedo, do PP, para que a fixese. Ata é probable que lle deran o discurso feito. E Elena Candia puxo a súa voz, ante Deus e os homes, para facer valer as súas razóns, unhas históricas e outras partidarias, dando leccións sobre o que pensa que é "unha sociedade pechada en lugar de aberta, excluinte en lugar de común", ao mesmo tempo que reivindicaba "unha Galicia plural", cando o problema suscitado ten precisamente a súa orixe nesa pluralidade da sociedade que reclamaba.

Os seu colegas de partido e alcaldes non electos de Santiago, Agustín Hernández, e da Coruña, Carlos Negreira, tamén aproveitaron a ocasión para cargar contra os alcaldes das mareas, falando de radicalismo, laicismo excluínte e respecto por todas as crenzas e ideoloxías, un desafogo co que seguramente se arrincaron a espiña da súa frustración. Pero en fin, son cousas da política ás que non se lles debe dar máis importancia porque non a teñen.

Os alcaldes da Coruña e Santiago débense aos seus electores afirmando que a súa decisión obedecía ao respecto pola liberdade relixiosa e de compromiso co seu electorado a favor da laicidade e da aconfesionalidade do Estado. Teñen a súa razón e están xa que logo no seu papel. En definitiva todo es según el color / del cristal con que se mira.

,Non caer na incoherencia

Os bispos, polo maxisterio e como cidadáns, non só teñen dereito a dicir o o que deben e o que queiran, senón que por ser un referente moral para moitos entra dentro da súa misión pastoral dicir o que pensan, pero antes deberían de mirar non só para o presente senón tamén para o pasado, para a historia, para que ninguén lles poida tachar de incoherentes e de oportunistas. Porque Martiño, que seguramente é pacifista, cada vez que se dirixa ao seu despacho pola Praza do Obradoiro, atoparase con esa incoherencia ao alzar a súa mirada ao gran grupo escultórico que no seu día colocaron sobre o frontispicio da que agora é Casa Consistorial esculpido por Gambino, que representa a Santiago como guerreiro matando a musulmáns, un símbolo da intolerancia relixiosa e da mentira histórica, un sambenito pouco honroso para o Apóstolo que faltado tamén á verdade evanxélica lle colgou a mesma Igrexa. Na catedral compostelá tapan agora con flores a desfeita do Santiago Matamouros.

En uso desa liberdade e obrigación, os bispos galegos tamén saíron en defensa do seu, teorizando sobre o que se debe de entender por laicidade do Estado, unha cuestión que non resolveu a Constitución de 1978, nin se interesaron por resolver os lexisladores, de maneira que estes son os lodos daqueles pos.

Nunha sociedade como a actual, pluricultural, plurietnica, e plurirelixiosa, ao Estado cómprelle ser neutral, laico ou aconfesional, porque nin as circunstancias sociais e políticas son as mesmas de 1978. Para os expertos o Estado laico é aquel que é independente de calquera organización ou confesión relixiosa e no cal as autoridades políticas non se adhiren publicamente a ningunha relixión determinada nin as crenzas relixiosas inflúen sobre a política. Isto é o que creo que fixeron os alcaldes que non quixeron participar na Ofrenda.

A laicidade significa para os bispos que o Estado "non fai propia ningunha ideoloxía (ateismo por exemplo) ou relixión, nin polo tanto as impón á sociedade; senón que, ao contrario, afirma o respecto e a promoción da liberdade e dos dereitos dos cidadáns, tanto na súa vida individual como comunitaria".

Entón nada incorrecto hai na actitude dos alcaldes que decidiron non asistir a un acto relixioso, porque os concellos forman parte tamén dese Estado supostamente laico. Non se debe impoñer a un agnóstico ou a un ateo o deber de facer unha ofrenda ante un Deus no que non cree, para pedirlle que resolva os desafiuzamentos, o paro ou a fame dalgunhas familias, porque seguramente este tipo de oferente pensa con razón que iso quen o soluciona son os gobernantes mediante as políticas sociais, non con preces.

Buscar unha solución asumible polas partes

Os eclesiásticos deberían entender, e seguramente entenden, que por respecto ao que significa para algúns a Oferta do Reino de Galicia, que a capela maior da catedral de Lugo non debe ser un escenario onde se represente unha comedia, un acto hipócrita, porque iso nin sería bo para quen se preste a facer o papel de actor nin para a propia institución eclesiástica que o fomente e consinta. Dise que Unamuno era agnóstico, pero con fondas inquedanzas espirituais, e que dicía que "se puede muy bien ser religioso, cristiano, anticlerical y anticatólico”, e que ap pasar por diante dunha igrexa levantaba o pucho. Cando lle preguntaron porque o facía manifestou: "Es que a mi estas cosas me dan mucho respeto". De maneira que supoño que estes alcaldes non se prestan a facer o que non senten por respecto a eles mesmos, aos seus votantes e aos crentes. Porque seguramente estas cousas tamén lles dan moito respecto.

A solución está en tratar de conxugar os intereses de todos. Somos o que somos e estamos onde estamos, porque detrás temos un pasado, unha historia, unha tradición. Iso é o que os antigos chamaban lustre, unha especie de orgullo de ser un pobo antigo, con moitos séculos de percorrido. As tradicións débense de manter e a Ofrenda do Reino de Galicia, como tal, tamén. Pero a Ofrenda durante moitos anos nunca a fixeron os alcaldes, senón os rexedores, a primeira fíxoa o 16 de xuño de 1672, Juan Pardo Monzón, oidor e alcalde maior máis antigo na Real Audiencia do Reino de Galicia e rexedor perpetuo da cidade de Mondoñedo, é dicir, un concelleiro da época.

Na II República tampouco foron os alcaldes a facer a oferta, pero hóuboa, porque a fixeron católicos significados das cidades ás que lles correspondía facela. E si atoparon unha solución naqueles tempos en que o catolicismo estaba máis arraigado, agora non hai razón para que non se tome a falla dun alcalde con maior naturalidade. Unha solución razoable, que conxugue os intereses de ambas as dúas partes, sería que a xerarquía eclesiástica falase cos alcaldes e lles propuxera que si eles non a queren facer, non impidan ou se opoñan a que a faga un concelleiro ou concelleira que se preste en representación dos católicos da cidade á que por quenda lle toque facer este acto simbólico, que por razóns históricas se debe conservar e manter. Como acertadamente dixeron os bispos no seu comunicado "parece moi conveniente tomar en consideración con calma estes argumentos, ... para evitar extraer conclusións que poderían ser erróneas". Pois a ver se é verdade.

,-------------------------------------------------------------------------------------------------
Nota da Fundación Bautista Álvarez, editora do dixital Terra e Tempo: As valoracións e opinións contidas nos artigos das nosas colaboradoras e dos nosos colaboradores -cuxo traballo desinteresado sempre agradeceremos- son da súa persoal e intransferíbel responsabilidade. A Fundación e mais a Unión do Povo Galego maniféstanse libremente en por elas mesmas cando o consideran oportuno. Libremente, tamén, os colaboradores e colaboradoras de Terra e Tempo son, por tanto, portavoces de si proprios e de máis ninguén.